Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Ραούλ Βάλενμπεργκ, του σουηδού διπλωμάτη που έσωσε τη ζωή χιλιάδων εβραίων στην Ουγγαρία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Γόνος μιας εκ των ισχυροτέρων οικογενειών της Σουηδίας, που ακόμα ελέγχουν την οικονομία της χώρας, ο Ραούλ Βάλενμπεργκ γεννήθηκε το 1912. Κοσμοπολίτης, πολύγλωσσος και με καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, γρήγορα ξεκαθάρισε ότι δεν τον ενδιέφεραν οι οικογενειακές επιχειρήσεις και γι’ αυτό απεδέχθη με προθυμία την πρόταση του σουηδικού υπουργείου των Εξωτερικών να εισέλθει στον διπλωματικό κλάδο της χώρας του και να φύγει αμέσως στο πρώτο και τελευταίο, όπως μοιραίως απεδείχθη, πόστο του στην πρεσβεία της Βουδαπέστης το 1944.Οσο ο πόλεμος τελείωνε, στένευε και ο κλοιός γύρω από την πολυπληθέστερη εβραϊκή κοινότητα της Ευρώπης, αυτήν της Ουγγαρίας, που αριθμούσε πάνω από 300 χιλιάδες μέλη. Οι ναζιστές, παρά τα περιοριστικά ως εξευτελιστικά μέτρα που είχαν λάβει ως τότε σε βάρος των ούγγρων εβραίων, δεν είχαν ασχοληθεί με τον εκτοπισμό τους, όπως συνέβη με άλλους εβραίους της Ευρώπης, χάρις στην άριστη συνεργασία που είχαν με το φασιστικό καθεστώς της χώρας. Η απόφασή τους να ξεμπερδεύουν με την τελευταία κοινότητα που είχε απομείνει στην Ευρώπη δεν ήταν άσχετη με το γεγονός ότι η τροπή που έπαιρνε ο πόλεμος έδειχνε την ήττα του Αξονα.
Η άφιξη του νεαρού, μόλις 31 ετών, διπλωμάτη τον Ιούλιο του 1944 στη Βουδαπέστη μόνο με ένα θαύμα θα μπορούσε να εξομοιωθεί για την τύχη χιλιάδων ανθρώπων. «Ενας άγγελος που μας αντιμετώπιζε γι’ αυτό που ήμασταν, άνθρωποι…» καταγράφεται στις αναμνήσεις της Ανιές Αντάτσι, μίας εκ των γυναικών που διεσώθησαν. Μέσα στους έξι μήνες που ακολούθησαν μέχρι το τέλος του πολέμου και την απελευθέρωση της Βουδαπέστης από τον Κόκκινο Στρατό, ο νεαρός διπλωμάτης είχε καταφέρει να αγοράσει πάνω από πενήντα κτίρια, όπου είχαν βρει καταφύγιο χιλιάδες υποψήφια θύματα. Με τις σουηδικές σημαίες να κυματίζουν έξω από αυτά, υπενθυμίζοντας σε επίδοξους εισβολείς ότι οι συγκεκριμένοι χώροι διέθεταν το απαραβίαστο, καταλαβαίνει κανείς την απορία των σοβιετικών στρατιωτών που έχει καταγραφεί στα αρχεία της εποχής όταν, μπαίνοντας στην πόλη, είπαν: «Δεν ξέραμε εάν η εισβολή μας γινόταν επί ουγγρικού ή σουηδικού εδάφους!».
Ολους, ακόμη κι εκείνους που τελευταία στιγμή κυριολεκτικά υφάρπαζε μέσα από τα βαγόνια προτού ξεκινήσουν για τον θάνατο, εφοδίαζε με πλαστά διαβατήρια ότι δήθεν ήσαν σουηδικής υπηκοότητας, έτοιμοι να μεταναστεύσουν στη Σουηδία.
Ακούραστος, απίστευτα ευρηματικός, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο, απάτη ή δωροδοκία με ένα και μοναδικό σκοπό: να σώσει όσους περισσότερους μπορούσε. Παρά τις εντολές της κυβερνήσεώς του να εγκαταλείψει την ουγγρική πρωτεύουσα, καθώς αυτή εβάλλετο από τα σοβιετικά στρατεύματα που πλησίαζαν, ο Βάλενμπεργκ παρέμεινε εκεί για να σώσει μερικές ακόμη δεκάδες ανθρώπων, αφού οι ναζιστές εκείνη την ύστατη στιγμή δεν έπαυσαν να θερίζουν ζωές.
Η πρώτη επαφή με τους Σοβιετικούς
Οταν ο σοβιετικός στρατός κατέλαβε την πόλη, με δική του πρωτοβουλία ζήτησε να συναντήσει τον στρατάρχη Μαλινόφσκι. «Δεν ξέρω αν στη συνάντηση αυτή πηγαίνω σαν φιλοξενούμενος ή κρατούμενος» ψέλλισε στον οδηγό του Λάνγκφελντερ την ώρα που πλησίαζε στο αρχηγείο του σοβιετικού στρατού. Τον Μαλινόφσκι δεν τον συνάντησε ποτέ. Αντίθετα, τον υπεδέχθη ένας άσημος την εποχή εκείνη υπαξιωματικός, τέσσερις δεκαετίες αργότερα γενικός γραμματέας του ΚΚΣΕ, ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, γνωστός λάτρης των γρήγορων αυτοκινήτων που πρώτη του πράξη ήταν να κατασχέσει το διπλωματικό όχημα του σουηδού διπλωμάτη…
Εκτοτε τα ίχνη του άτυχου Βάλενμπεργκ και του οδηγού του χάνονται. Από έρευνα στα ελληνικά και αμερικανικά αρχεία, αλλά και τις επίσημες ανακοινώσεις των Στάλιν, Χρουστσόφ και του τελευταίου (1989) σοβιετικού εκπροσώπου Γκ. Γκερασίμοφ, προκύπτει ότι ο Βάλενμπεργκ υπήρξε το πρώτο θύμα του Ψυχρού Πολέμου. Η καταγωγή του, η γλωσσομάθειά του, όπως και το λάθος του να χρησιμοποιήσει τη ρωσική γλώσσα που κατείχε καλά όταν συνάντησε τους διώκτες του, τον κατέστησαν εξαρχής ύποπτο. Λαβράκι στα χέρια των Σοβιετικών εν όψει της διαμάχης που δεν άργησε να ξεκινήσει με το τέλος του πολέμου για την ανταλλαγή πρακτόρων μεταξύ των δύο στρατοπέδων, οδηγήθηκε αρχικά στις φυλακές Λουμπιάνκα της Μόσχας και από εκεί σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη Σιβηρία.
Ο χορός των κατασκόπων
«Αλλεπάλληλοι Σουηδικαί αιτήσεις διά την τύχην του Σουηδού διπλωμάτου Raoul Wallenberg, ο οποίος είχεν ως γνωστόν εξαφανισθή κατά την εν έτει 1945 κατάληψιν της Βουδαπέστης υπό του Ερυθρού Στρατού, προσέκρουον επί δέκα και πλέον έτη εις την στερεότυπον όσον και λακωνικήν από ρωσικής πλευράς απάντησιν ότι ο αναζητούμενος ουδέποτε ευρέθη επί σοβιετικού εδάφους» σημείωνε σε έγγραφό του με ημερομηνία 2 Ιανουαρίου 1957 (ΑΠ 6/Π) ο έλληνας πρέσβης στη σουηδική πρωτεύουσα Α. Κύρου. Το θέμα έθεσε, ομολογουμένως με καθυστέρηση ετών προκειμένου να μη διαταραχθούν οι λεπτές σουηδορωσικές σχέσεις, και ο σουηδός πρωθυπουργός Erlander στην επίσκεψή του, Μάρτιο – Απρίλιο του 1956, στη Μόσχα. Ωστόσο, παρά τις σοβιετικές διαψεύσεις ότι ο Βάλενμπεργκ «απέθανεν εκ μυοκαρδίτιδος εις τας φυλακάς της Λιουμπιάνκα» και παλινωδίες ότι «ουδέποτε ευρέθη επί ρωσικού εδάφους» υπήρχαν μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων, κρατουμένων επίσης σε στρατόπεδα της Σιβηρίας μέχρι το 1957, ότι τον είχαν δει (ΑΠ 248/Π, 8 Φεβρουαρίου 1957 πρέσβης Α. Κύρου). Στους περισσότερους μάλιστα ήταν γνωστός ως «ο σουηδός διπλωμάτης». Τι κρυβόταν στ’ αλήθεια πίσω από τις παλινωδίες των Σοβιετικών ούτε σήμερα έχει γίνει γνωστό όσο τα αρχεία της περιόδου παραμένουν κλειστά.
Ηταν πράγματι στρατολογημένος από την αμερικανική OSS, στοιχείο που υποχρέωσε μια σειρά αμερικανούς προέδρους, με τελευταίο τον Ρίγκαν, να επιζητούν να μεσολαβήσουν στη Μόσχα για να εξιχνιάσουν την τύχη του άτυχου διπλωμάτη; Και γιατί οι αμερικανικές πρωτοβουλίες προσέκρουαν σταθερά στην άρνηση των Σουηδών; Κατά καιρούς διατυπώθηκαν διάφορες θεωρίες. Αλλες μιλούσαν για μυστική συνεργασία των σουηδικών αρχών με τον Αξονα και την προμήθεια πρώτων υλών. Αλλες πάλι ότι, αντίθετα, οι βιομηχανίες των Βάλενμπεργκ προμήθευαν τους τελευταίους τουλάχιστον μήνες του πολέμου την ΕΣΣΔ, βάσει μυστικής συμφωνίας με τον Στάλιν, τον σοβιετικό στρατό με εφόδια και πετρέλαιο προκειμένου να διατηρήσει το αξιόμαχό του. Και ότι για αυτόν τον λόγο, με οδηγίες του Στάλιν, ο οποίος έβλεπε τον Βάλενμπεργκ ως εχθρό του κομμουνισμού, οι Σοβιετικοί που γνώριζαν τον ρόλο του στη Βουδαπέστη είχαν δώσει εντολή στους προκαλυμμένους πράκτορές τους προτού ακόμα τελειώσει ο πόλεμος και εισβάλουν στη Βουδαπέστη να παρακολουθούν στενά κάθε του βήμα.
Γεγονός παραμένει, πάντως, ότι βάσει αμερικανικών αρχείων που πρόσφατα ήλθαν στο φως οι Αμερικανοί γνώριζαν ότι ο Βάλενμπεργκ ζούσε μέχρι τη δεκαετία του 1980 και ότι συγκεκριμένα πέθανε τέλη Μαρτίου του 1983 σε κατ’ οίκον περιορισμό λίγο έξω από τη Μόσχα. Τη μαρτυρία φέρεται να είχαν εξασφαλίσει από αξιόπιστη πηγή, έναν συνταξιούχο δικαστικό, τον Σουηδό Λινάντερ που δούλευε για τα Ηνωμένα Εθνη και είχε λάβει την πληροφορία σε δείπνο στη Γενεύη στο σπίτι ενός νορβηγού εμπόρου όπλων όπου παρευρέθη και ο νούμερο 2 στην ιεραρχία της KGB Σάσα Παβλόφ (DDI 7205-83, 3 Οκτωβρίου 1983).
Η τραγωδία γύρω από την τύχη του συγκεκριμένου ήρωα, χάρη στον οποίο επέζησαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, συμπληρώνεται με ένα ακόμη αποτρόπαιο στοιχείο: την αυτοκτονία με υπερβολική δόση καταπραϋντικών της μητέρας του και του πατριού του το 1979, ενώ δηλαδή ο γιος τους ακόμα ζούσε, αλλά οι ίδιοι είχαν απελπισθεί ότι δεν θα τον έβλεπαν ποτέ πια. Η δήλωση της κόρης τους στα σουηδικά ΜΜΕ όταν βρήκε και τους δύο νεκρούς ήταν η κορύφωση του δράματος. Ας σημειωθεί ότι η δική της θυγατέρα και ανιψιά του Βάλενμπεργκ είναι η σύζυγος του Κόφι Ανάν.
Θύμα της KGB;
Απαντήσεις στα επτασφράγιστα αρχεία
Το πέπλο μυστηρίου που σκεπάζει ακόμα την εξαφάνιση του Ραούλ Βάλενμπεργκ δεν πρόκειται να λυθεί αν όλες οι πλευρές δεν δείξουν απόλυτη ειλικρίνεια. Γιατί και σήμερα που γράφονται οι γραμμές αυτές, υπάρχουν στα αμερικανικά έγγραφα σημεία που παραμένουν απρόσιτα στην έρευνα. Τα δε σοβιετικά παραμένουν κλειστά με εξαίρεση ρωσικές πηγές που αφήνουν με το σταγονόμετρο μέρος μόνο της αλήθειας να διαφαίνεται με σύντομες ανακοινώσεις, μεταξύ των οποίων εκείνη του προέδρου Πούτιν το έτος 2000. Οι λόγοι προφανείς. Οπως χαρακτηριστικά συγκρατούσε σε αλληλογραφία του με το ΥΠΕΞ στην Αθήνα ο Κύρου, τα λάθη των Σοβιετικών στην υπόθεση δεν ήταν άσχετα με την υπόθεση Ζαρταριάν, ενός πράκτορα της KGB η υπόθεση του οποίου εκδικαζόταν στη σουηδική πρωτεύουσα τη δεκαετία του 1950 και ότι ο «ατυχής Wallenberg είχε πέσει θύμα του εγκληματία Μπέρια» (ΑΠ 248/ΙΙ, 8 Φεβρουαρίου 1957).
Απαντήσεις στα επτασφράγιστα αρχεία
Το πέπλο μυστηρίου που σκεπάζει ακόμα την εξαφάνιση του Ραούλ Βάλενμπεργκ δεν πρόκειται να λυθεί αν όλες οι πλευρές δεν δείξουν απόλυτη ειλικρίνεια. Γιατί και σήμερα που γράφονται οι γραμμές αυτές, υπάρχουν στα αμερικανικά έγγραφα σημεία που παραμένουν απρόσιτα στην έρευνα. Τα δε σοβιετικά παραμένουν κλειστά με εξαίρεση ρωσικές πηγές που αφήνουν με το σταγονόμετρο μέρος μόνο της αλήθειας να διαφαίνεται με σύντομες ανακοινώσεις, μεταξύ των οποίων εκείνη του προέδρου Πούτιν το έτος 2000. Οι λόγοι προφανείς. Οπως χαρακτηριστικά συγκρατούσε σε αλληλογραφία του με το ΥΠΕΞ στην Αθήνα ο Κύρου, τα λάθη των Σοβιετικών στην υπόθεση δεν ήταν άσχετα με την υπόθεση Ζαρταριάν, ενός πράκτορα της KGB η υπόθεση του οποίου εκδικαζόταν στη σουηδική πρωτεύουσα τη δεκαετία του 1950 και ότι ο «ατυχής Wallenberg είχε πέσει θύμα του εγκληματία Μπέρια» (ΑΠ 248/ΙΙ, 8 Φεβρουαρίου 1957).
Στη φωτο Ούγγροι εναποθέτουν βότσαλα και αναμμένα κεριά στο πάρκο στη μνήμη του Ραούλ Βάλενμπεργκ στη Βουδαπέστη.
Πηγη:tovima.gr
Προσθέστε περισσότερες πληροφορίες